Mniszek lekarski (pospolity) - zastosowanie w kuchni i medycynie

Mniszek pospolity pochodzi z Grecji, skąd rozprzestrzenił się na tereny Europy, Azji i w dalsze części świata. Tylko na naszych ziemiach posiadał w swojej długiej historii różne nazwy, jak mnich, mniszek lekarski, mniszek pospolity, mnisza główka, popia główka, moiczka, świni mnich, świni pysk, wilczy lub lwi ząb, żabi kwiat, radiki, podróżnik pospolity, męska stałość, wołowe oczy i wiele innych.

Nazywanie go "mleczem" jest niepoprawne, gdyż nazwa ta należy do osobnej rośliny. Z łodygi mlecza wyrasta kilka kwiatów, natomiast z łodygi mniszka lekarskiego wyrasta tylko jeden kwiat. Ponadto mniszek lekarski po przekwitnięciu zamienia się w “dmuchawiec”, natomiast przekwitnięty mlecz ma formę mniejszej, twardszej i bardziej zwartej kulki.

Polska nazwa odnosi się do dna koszyczka powstałego po zdmuchnięciu owoców otoczonego zeschłymi listkami, co wyglądem przypomina głowę mnicha, a nazwy lwi czy wilczy ząb wzięły się od kształu liści.

Zastosowanie w kuchni

Mniszek pospolity jest rośliną jadalną w całości. Niestety, w Polsce mało popularne są wiosenne sałatki ze świeżych liści tej rośliny. Można je wykorzystwać jako dodatek do zup i sosów, a korzeń doskonale zastępuje cykorię. Z kwiatów mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino kwiatowe, a po ugotowaniu z nich wywaru z dużą ilością cukru otrzymujemy złocisty syrop potocznie zwany miodkiem majowym. Ziołową herbatkę możemy przyrządzać z każdej części tej rośliny.

W Wielkiej Brytani korzeń wykorzystuje się do produkcji orzeźwiającego napoju dandelion and brudock.

Apacze aromatyzowli kwiatami mniszka napoje alkoholowe.

W Japoni parzonych młodych liści używa się do przygotowywania takich potraw jak aemono, czy o-hitashi.

Zastosowanie w medycynie

Mniszek lekarski, jak sama nazwa wskazuje, jest rośliną leczniczą. W zielarstwie wykorzystuje się zarówno kwiat, ziele, jak i korzeń. Ziele i kwiaty zbiera się wiosną, korzeń wczesną jesienią, a wszystkie części rośliny można suszyć.

Świeży sok z mniszka ma zastosowanie zewnętrzne, do usuwania świeżo powstałych brodawek na skórze.

Preparaty z mniszka wykorzystywane były dawniej we wczesnych stadiach cukrzycy, na niestrawność czy brak łaknienia.

Pomagają przy obrzękach i niewydolności nerek, przewlekłym zapalnieu pęcherza i przewodów moczowych.

Najbardziej znane jest zastosowanie naparów z mniszka przy leczeniu chorób dróg żółciowych, jak kamica żółciowa, problemy z wątrobą, czy przy zbyt skąpym wydzielaniu żółci (po wirusowym zapaleniu wątrobylub po zabiegach na drogach żółciowych).

Inne wykorzystanie

• Badania pokazują, że składniki mniszka mają działanie przeciwnowotworowe. Ekstarkt z dojrzałych liści mniszka (ale żadnej innej części tej rośliny) hamuje wzrost komórek raka sutka i prostaty.
• To wartościowe pożywnie dla królików i drobiu.
• Może być wykorzystywany jako bioindykator w badaniu skażenia gleby różnymi pierwiastkami.
• Jest używany w produkcji kremów do skóry suchej i starzejącej się.
• Wywar można wykorzystywać do zwalczania mszycy.